مجله حصار
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار کاربران
کاربران آنلاین
آمار بازدید
عنوان پژوهش : تنوع آب و هوای ایران
داشتن اختلاف دما در ایران
داشتن اختلاف دما در ایران، يكي از بارزترين تفاوت هاي آب و هوايي ايران با ساير نقاط جهان است. با مقایسه آب و هوای نقاط مختلف کشور می توان به خوبی به این تنوع و اختلاف دما در این مناطق پی برد. به طوري كه اختلاف دمای هوا در زمستان میان گرم ترین و سردترین نقطه اين سرزمين، گاهی به بیش از ۵۰ درجه سانتی گراد میرسد. به این معنی که؛ زمانی که در فصل زمستان دمای شهر کرد در شب به ۳۰ درجه زیر صفر می رسد، در اهواز دمای هوا حدود ۲۵ درجه بالای صفر است .
پس به طور كلي؛ در خصوص آب و هوای کشور ایران در مناطق مختلف می توان چنین عنوان کرد: سواحل شمالی ايران در تابستان دارای هوای گرم و مرطوب و در زمستان معتدل است. نواحی شمال غرب و غرب نيز داراي تابستان های معتدل و زمستانهای سرد و نواحی جنوبی ايران هم تابستانهای به شدت گرم و زمستانهای معتدل و بهاري دارند
داشتن شرایط خاص جغرافیایی، چهار فصلی بودن آب و هوا و شرایط اقلیمی منحصر به فرد باعث شده كشور ايران، يكي از غني ترين و در عين حال زيباترين كشورهاي جهان از نظر داشتن جاذبه هاي طبيعي می باشد، به طوري كه از اين نظر جايگاه پنجم را در دنيا به خود اختصاص داده است.
ايران از نظر طبيعي، جزو منحصربه فردترين كشورهاي جهان محسوب می شود. زيرا هر گوشه آن داراي طبيعتي متفاوت نسبت به ساير نقاط دارد. طبيعت كشور ايران را مجموعه ای از رشته كوه ها، دشت ها، مناطق كويري، جلگه ها، آبشارها، جنگل ها، رودها، درياچه ها، آتشفشان ها و غارها تشكيل مي دهند كه هر يك از اين پديده ها در نوع خود بي نظيرند و با قرارگرفتن در كنار يكديگر طبيعتي زيبا را براي كشور ايران فراهم آورده اند.
محدوده ايران از نظر طبيعي در قسمت شمال به رود اترک، دریای خزر و رود ارس، از شرق به کوههای هندوکش و کوههای باختری دره سند، از غرب به دامنه‌های باختری کوههای زاگرس و حوضه آبریز اروندرود و از جنوب به خلیج فارس و دریای عمان مي رسد. غربی‌ترین شهر ایران کلیساکندی، شرقی‌ترین شهر ايران جالق، شمالی‌ترین شهر ايران پارس آباد و جنوبی‌ترین شهر كشور چابهار است.
گونه جانوری
ایران به دلیل تنوع جغرافیایی و وجود جنگل ها، بیابان ها، کوهستان ها، دریاها و دریاچه ها و رودخانه های متعدد ، زیستگاه گونه های متنوع جانوری است و شاید به جرات بتوان گفت که با داشتن حدود ۱هزار و ۱۳۰ گونه جانوری، رتبه نخست را در جهان به خود اختصاص داده است و در این بین گونه های کمیابی همچون: سیاه گوش،ببر مازندران، آهوی ایرانی، یوز ایرانی، مرال وجود دارند که ویژه سرزمین ایران است.
ایران علاوه بر داشتن پستاندار، از تنوع آبزیان، پرندگان و خزندگان برخوردار است . چهار فصلی بودن آب و هوای ایران، باعث شده، این سرزمین نه تنها خاستگاه پرندگان بومی باشد بلکه خاستگاه اصلی پرندگان مهاجر از نواحی شمالی آسیا یعنی روسیه و سیبری باشد. وجود دو دریای آزادگرم در جنوب و دریاچه خزر در شمال، موجب تنوع آبزیان گردیده است. در خصوص خزندگان نیز وجود سیمای متنوع طبیعت ایران، این سرزمین را به محل زیست خزندگان و دوزیستان متعددی تبدیل کرده است.
ایران از لحاظ آب و هوایی یکی از منحصر به فردترین کشورهاي جهان محسوب مي شود و جزو معدود كشورهاي جهان است كه چهار فصل در آن به خوبي نمايان و مشهود است. این مشخصه آب و هوایی کشور یعنی «چهار فصلی بودن» آن، نه تنها تحت تاثیر سامانه های پرفشار سیبری، سامانه باران زای مدیترانه ای و سیستم کم فشار جنوبی است، بلکه وجود کوه های بلند، دشت های پهناور، بیابان ها، رودخانه ها و دریاچه های مختلف، از دیگر عوامل موثر بر آن هستند.
پس به طور كلي؛ در خصوص آب و هوای کشور ایران در مناطق مختلف می توان چنین عنوان کرد: سواحل شمالی ايران در تابستان دارای هوای گرم و مرطوب و در زمستان معتدل است. نواحی شمال غرب و غرب نيز داراي تابستان های معتدل و زمستانهای سرد و نواحی جنوبی ايران هم تابستانهای به شدت گرم و زمستانهای معتدل و بهاري دارند. ادامه مطلب
طبيعت
ایران در منطقه ی معتدله ی خشک شمالی و در عرض متوسط روی کره زمین در ناحیه ی جنب استوایی و استوایی قرار دارد. همین موقع جغرافیایی با دوری از دریاهای بزرگ، به ویژه جریانات هوایی موجب شده است تا آب و هوای ایران خشک و بَری باشد، اما به سبب وسعت بسیار و وجود عوارض گوناگون طبیعی مانند ارتفاعات بلند در شمال و مغرب و پستیهای وسیع، چون دشتهای مرکزی در داخل فلات و افزون بر آن، مجاورت دریای مازندران و خلیج فارس و اقیانوس هند ـ که هریک از این افقها، اقلیمی جداگانه می‌سازند، ایران از اقلیم مختلف و آب و هوای متنوع برخوردار است.
ایران فلاتی مرتفع، نزدیک به دشتهای وسیع آسیا که ارتفاع متوسط آن حدود 1200 متر از سطح دریاست. وضع چین‌خوردگیها و ارتفاعات که بلندی برخی از آنها از 4 هزار متر بیشتر است و وجود دریاهای شمال و جنوب که دور از نواحی مرکزی قرار دارند، به ویژه وضع قرار گرفتن کوهها که بر گرد ایران حلقه زده‌اند این کشور را از جمله کشورهای نادر جهان قرار داده است که میتوان در آن انواع آب و هوا را شاهد بود.
ارتفاع کوههای ایران بقدری بلند است که از تأثیر بادهای مرطوب دریای مازندران، دریای مدیترانه و خلیج فارس در نواحی داخلی ایران جلوگیری میکند. به همین سبب، دامنه‌های خارجی این کوهها دارای آب و هوای مرطوب بوده و دامنه‌های داخلی آن خشک است. در کرانه‌های جنوبی دریای مازندران، آب و هوا معتدل و میزان بارندگی آن به ویژه در سواحل غربی گیلان بیشتر از دیگر نقاط است.
مقدار متوسط گرمای سالانه در حدود 18 درجه سانتیگراد است. آب و هوای قسمت غربی کشور مدیترانه‌ای است و در نواحی جنوبی آن، آب و هوای نیمه صحرایی گرم نیز بر آن تأثیر می‌گذارد. در این نواحی، تابستانها با گرمای سختی در دره‌ها و هوای معتدل در ارتفاعات همراه بوده و در زمستانها هوای معتدل در دره‌ها و سرمای سخت در ارتفاعات حکمفرماست.
در نواحی جنوبی، با وجود هوای مرطوبی که در سرتاسر این منطقه حاکم است، میزان حرارت بالاست، به طوری که حداکثر گرما در خوزستان به 54 درجه سانتیگراد نیز میرسد. از ویژگیهای این ناحیه تابستانهای گرم و زمستانهای معتدل است و اختلاف درجه حرارت در فصول مختلف و شب و روز زیاد نیست. به سبب وجود کوههای البرز در شمال و رشته کوههای ابرسن در غرب کشور، نواحی داخلی فلات ایران دارای آب و هوای خشک و بیابانی است. با توجه به مطالب بالا، سه نوع آب و هوا به طور کلی در ایران دیده میشود :
آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی، آب و هوای معتدل کوهستانی و آب و هوای معتدل مازندرانی.
مشخصات جغرافیایی ایران
کشـور ایران بـا وسعـت 1،640،195 کیلومتـر مربـع در نیمـه جنـوبی منطقه معتدل شمالی بین ΄03، °25 و ΄47، °39 عرض شمالی از خط استوا و ΄14، °44 و ΄20، °63 طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. حدود 90 درصد از خاک کشور در محدوده فلات ایران واقع شده است. سرزمین ایران بطور کلی کوهستانی و نیمه خشک بوده و میانگین ارتفاع آن بیش از 1200 متر از سطح دریاست. بیش از نیمی از مساحت کشور را کوهها و ارتفاعات، یک چهارم آن را دشت ها و کمتر از یک چهارم دیگر آن را نیز زمین های در دست کشت تشکیل می دهد. پست ترین نقطه داخلی با ارتفاع 56 متر در چاله لوت و بلند ترین آن قله دماوند با ارتفاع 5610 متر در میان رشته کوه البرز قرار دارد، در کناره جنوبی دریای خزر ارتفاع زمین 28 متر پایین تر از سطح دریای آزاد می باشد.
مشخصات طبیعی
از نظر توپولوژی و مورفولوژی سرزمین ایران فلات نسبتا مرتفعی است که در بخش میانی کمربند چین خورده آلپ ـ هیمالیا قرار دارد. این رشته ارتفاعات عظیم که از اروپا تا آسیای مرکزی ادامه پیدا می کند، در ایران به دو شاخه کوههای البرز و زاگرس تقسیم می شود. شاخه جنوبی، رشته کوه زاگرس را می سازد که به صورت دیواره ای عظیم، ایران مرکزی را از جلگه بین النهرین جدا می سازد. این رشته در جنوب خاوری بصورت سدی تمام سواحل خلیج فارس را پوشانده و به رشته مکران وصل و وارد خاک پاکستان می شود.
شاخه شمالی، رشته البرز را بوجود آورده که از طرف شمال حوزه داخلی را از دریای خزر، و پس از اتصال به رشته کپه داغ، که امتداد شمال باختری ـ جنوب خاوری دارد، از صحرای قره قوم و خوارزم جدا می کند. در این نواحی قسمتی از رشته کوههای خاوری ایران با راستای شمالی ـ جنوبی که بین بلوک لوت در باختر و بلوک هلمند در خاور قرار دارد از شمال به کفه های خواب و از جنوب به رشته مکران می رسد و حصار حوزه مرکزی ایران را کامل می کند.
رشته سوم در قسمت میانی رشته البرز و زاگرس با راستای شمال باختری ـ جنوب خاوری در داخل پهنه فلات مانند مرکزی، ضمن برخورد با هسته های موجود مرکز ایران، اشکالی متنوع از حوزه های بسته یا دریاچه ای بوجود می آورد که ریخت شناسی کنونی دشت های داخلی را شکل داده است.
آب و هوا
بخش اعظم ایران در مقیاس جریان های عمومی نصف النهار جوی، منطبق بر ناحیه نشست هوا است و به این اعتبار، در یک الگوی یکنواخت توزیع اقلیم، در منطقه کمربند مناطق خشک و بیابانی جهان واقع شده است، با این وجود، تنوع اقلیمی در ایران بسیار زیاد است.
سه نوع آب و هوا را می توان در ایران تشخیص داد.
ـ آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی: بخش های وسیعی از سرزمین های داخلی و کناره های جنوبی ایران دارای این نوع آب و هواست. از ویژگی های این نوع آب و هوا وجود دوره گرمای خشک و طولانی است که گاه بیش از هفت ماه از سال را در بر می گیرد. میزان بارش سالیانه در این نواحی بین 30 ـ 25 میلی متر متغیر است.
ـ آب و هوای کوهستانی: که خود به دو نوع آب و هوای سرد کوهستانی و آب و هوای معتدل کوهستانی تقسیم می شود.
ـ آب و هوای سرد کوهستانی که حدود 40000 کیلومتر مربع از خاک ایران را به خود اختصاص می دهد. میزان بارش سالیانه در این نواحی بیش از 500 میلی متر است.
ـ آب و هوای معتدل کوهستانی که حدود 300000 کیلومتر مربع از خاک ایران را به خود اختصاص داده و میزان بارش سالیانه آن از 250 میلی متر تا 600 میلی متر متغیر است.
ـ آب و هوای خزری: که ناحیه باریک و کم وسعتی است میان دریای خزر و رشته کوه البرز، با میزان بارش سالیانه بین 600 تا 2000 میلی متر.
شکل2: نقشه متوسط بارندگی ایران
شکل3: نقشه نواحی اقلیمی ایران تنوع اقلیم های ایران معلول عوامل متداخلی است که از مهمترین آنها، گسترش عرض جغرافیایی، امتداد کوهستانها و تغییرات فاحش ارتفاعات در گستره پهناور کشور و بالاخره موقعیت سرزمین نسبت به دریا ها و گستره های آبی مجاور و دور را می توان نام برد.
محیط زیست
اکوسیستم های خشکی و دریایی، گونه های مختلف حیات، دریا ها و رودخانه ها، تالابها، جنگل ها و مراتع از عناصر تشکیل دهنده محیط زیست طبیعی به شمار می روند و هر یک به گونه ای در ایجاد شرایط پایداری حیات موثر واقع می شوند.
اگرچه بخش وسیعی از کشور را مناطق کویری و نیمه خشک و فلات مرتفع تشکیل می دهد و میزان بارندگی در سطح کشور کم است و تهدیدات علیه محیط زیست طبیعی جدی است ولی ایران از نظر تنوع در محیط زیست طبیعی از وضعیت خوبی برخوردار بوده و نمونه هایی از غنی ترین منابع طبیعی را می توان در کشور مشاهده نمود. ایران از نظر تعداد گونه های گیاهی یکی از فلورهای غنی جهان بوده و تالاب های کشور نیز به عنوان یکی از منابع غنی زیست محیطی تلقی می شود . عوامل ایجاد آب و هوای ایران را میتوان به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم کرد: کشور ایران به سبب گستردگی عرض زیاد و وجود کوهستانهای بسیاری که آنرا در بر گرفته اند و همچنین صدها هزار کیلومتر مربع زمینهای بیابانی و همجواری با دو دریای بزرگ در شمال و جنوب (عوامل درونی) و نیز به علت قرار داشتن در مجاورت نسبی اروپا و دریای مدیترانه و صحرای بزرگ افریقا و اقیانوس هند و مرتفعات داخلی آسیا و سرزمین وسیع سرد سیبری (عوامل بیرونی)، دارای آنچنان تنوعی در اقلیم است که در کمتر کشوری دیده می شود. دمای هوا از کمتر از 30- (اردبیل) تا بیشتر از 60 درجه سانتی گراد (برخی مناطق جنوبی و یا کویرهای مرکزی ایران) تفاوت می کند و باران متوسط سالانه ی آن از کمتر از 5 سانتی متر تا نزدیک 2 متر تغییرپذیر است و در میان این متغیرهاست که آثار عوامل درونی و بیرونی آب و هواهای متعدد و متنوعی پدید می‌‌آورد. عرض جغرافیایی و ارتفاع از مهمترین عوامل ایجاد تغییرات آب و هوا در ایران می‌باشند. جنوبی ترین نقطه ایران تنها یک تا دو درجه با مدار راس السرطان فاصله دارد و در نتیجه نواحی جنوبی کشور در تمام سال دستخوش گرماست. از طرف دیگر در بخشهای شمالی (به استثنای سواحل خزر که تحت تاثیر آن دریا قرار دارند) و همچنین در کوهستانها گرما در تابستانها به ندرت بروز میکند و اغلب در سال، 3 تا 4 ماه هر روز یخبندان، یعنی سرمای زیر صفر دارند.
اثر دوری و نزدیکی دریا را میتوان از مقایسه باران بسیار و پوشش گیاهی غنی و شرایط انسانی سواحل دریای خزر با بیابانهای خشک، بی آب و علف و خالی از سکنه مرکز ایران به خوبی درک کرد. امتداد رشته کوهها و قرار داشتن آنها در مقابل یا موازات بادها و جریانات هوا نیز از عواملی است که همواره در تغییر آب و هوا مؤثر است. در رشته کوههایی که در مقابل بادهای مرطوب قرار دارند، میان دامنه های رو به باد و پشت به باد تفاوت زیادی از نظر مقدار باران و پوشش گیاهی وجود دارد.
ایران در منطقهی معتدله ی خشک شمالی و در عرض متوسط روی کره زمین در ناحیهی جنب استوایی و استوایی قرار دارد. همین موقع جغرافیایی با دوری از دریاهای بزرگ، به ویژه جریانات هوایی موجب شده است تا آب و هوای ایران خشک و بَری باشد، اما به سبب وسعت بسیار و وجود عوارض گوناگون طبیعی مانند ارتفاعات بلند در شمال و مغرب و پستیهای وسیع، چون دشتهای مرکزی در داخل فلات و افزون بر آن، مجاورت دریای مازندران و خلیج فارس و اقیانوس هند ـ که هریک از این افقها، اقلیمی جداگانه می‌سازند، ایران از اقلیم مختلف و آب و هوای متنوع برخوردار است.
ایران فلاتی مرتفع، نزدیک به دشتهای وسیع آسیا که ارتفاع متوسط آن حدود 1200 متر از سطح دریاست. وضع چین‌خوردگیها و ارتفاعات که بلندی برخی از آنها از 4 هزار متر بیشتر است و وجود دریاهای شمال و جنوب که دور از نواحی مرکزی قرار دارند، به ویژه وضع قرار گرفتن کوهها که بر گرد ایران حلقه زده‌اند این کشور را از جمله کشورهای نادر جهان قرار داده است که میتوان در آن انواع آب و هوا را شاهد بود.
ارتفاع کوههای ایران بقدری بلند است که از تأثیر بادهای مرطوب دریای مازندران، دریای مدیترانه و خلیج فارس در نواحی داخلی ایران جلوگیری میکند. به همین سبب، دامنه‌های خارجی این کوهها دارای آب و هوای مرطوب بوده و دامنه‌های داخلی آن خشک است. در کرانه‌های جنوبی دریای مازندران، آب و هوا معتدل و میزان بارندگی آن به ویژه در سواحل غربی گیلان بیشتر از دیگر نقاط است.
مقدار متوسط گرمای سالانه در حدود 18 درجه سانتیگراد است. آب و هوای قسمت غربی کشور مدیترانه‌ای است و در نواحی جنوبی آن، آب و هوای نیمه صحرایی گرم نیز بر آن تأثیر می‌گذارد. در این نواحی، تابستانها با گرمای سختی در دره‌ها و هوای معتدل در ارتفاعات همراه بوده و در زمستانها هوای معتدل در دره‌ها و سرمای سخت در ارتفاعات حکمفرماست.
آب و هوای ایران
در نواحی جنوبی، با وجود هوای مرطوبی که در سرتاسر این منطقه حاکم است، میزان حرارت بالاست، به طوری که حداکثر گرما در خوزستان به 54 درجه سانتیگراد نیز میرسد. از ویژگیهای این ناحیه تابستانهای گرم و زمستانهای معتدل است و اختلاف درجه حرارت در فصول مختلف و شب و روز زیاد نیست. به سبب وجود کوه-های البرز در شمال و رشته کوههای ابرسن در غرب کشور، نواحی داخلی فلات ایران دارای آب و هوای خشک و بیابانی است. با توجه به مطالب بالا، سه نوع آب و هوا به طور کلی در ایران دیده میشود :
تنوع اقلیمی ایران
تنوع آب وهوا و اقلیم در ایران به دلیل ویژتگیهای متنوعی است که از آن میان می توان به گستردگی عرض جغرافیایی امتداد کوهستانها تغییرات چشم‌گیر ارتفاعات و بالاخره موقعیت سرزمین نسبت به دریا ها و گستره‌های آبی مجاور یا دور اشاره کرد. ایران جزو مناطق خشک و نیمه خشک جهان محسوب می شود که از نظر شرایط اقلیمی و آب و هوا به دو گره عمده خشک و مرطوب قابل تقسیم بندی است و هر کدام از این دو گره از چند اقلیم فرعی تشکیل شده‌اند.
اقلیم خشک
میزان تبخیر در این اقلیم بیش از بارندگی است و حدود کشور را در بر میگیرد اقلیم خشک به دو اقلیم فرعی بری و استپی تقسیم شده است اقلیم فرعی بری اقلیم عرفی بری در دو بخش سواحل جنوب غربی و داخل کشور (بخش های مرکزی) دیده میشود. گرمای شدید و بارندگی کم از ویژگیهای ناحیه نخست است. در ناحیه دوم یا مناطق داخل درجه حرارت روزانه و سالانه آن دگرگون‌های زیادی داشته و کحمی بارندگی از مشخصات آن به شمار می‌رود بخش هایی از متطق پست شرقی و جنوب شرقی ایران از این نوع آب و هوا برخورددار است. اقلیم فرعی استپی؛ این اقلیم حد فاصل آب و هوای بری و آب وهوای مرطوب تر است. حدود پانصد هزار کیلومتر مربع از ایران را این اقلیم در بر می گیرد. این نوع آب و هوا معمولا در ارتفاعات 1000 تا 1500 متر وجود دراد و کوهپایه‌های خوزستان را نیز شامل میشود.
اقلیم معتدل
حدود چهارصد هزار کیلومتر مربع از سطح کشور را اقلیم معتدل در بر گرفته است. نواحی پرجمعیت ایران مانند آذربایجان کردستان، کرمانشاه و ارتفاعات زاگرس هم چنین دشتهای ساحلی دریای خزر از این نوع آب وهوا برخوردارند این اقلیم به سه اقلیم فرعی معتدل کوهستان، خزری و نقاط نسبتا مرتفع تقسیم میشود: اقلیم فرعی معتدل همراه با تمرکز بارندگی از مشخصات آن به شمار می رود مانند استان فارس. اقلیم فرعی خزری این اب و هوا خاص کرانه‌های خزر و مناطق کوهستانی مسف به این دریاست. دمای معتدل با نوسان‌های کم شبانه‌روزی رطوبت زیاد وزش نسیم دریایی و بادهای محل و بالاخره بارندگی زیاد از ویژگیهای این اقلیم است. اقلیم فرعی نسبتا مرتفع در این مناطق، دمای هوا در سردترین ماه سال کم تر از صفر درجه و گرم ترین ماه از ده درجه سانتی گراد کم تر نمی شود. مناطق نسبتا مرتفعی از ایران که حدود 40 هزار کیلومتر مربع است از این گونه آب و هوا برخوردار است.
شایان توجه است که مناطق خیلی مرتفع مانند ارتفاعات البرز، زاگرس و همچنین کوههای سهند و سبلان که دمای آنها در گرم‌ترین ماه سال از ده درجه سانتیگراد تجاوز نمی‌کند دارای آب و هوای کوهستانی هستند (جعفری، 1379 الف، ص16) این آب و هوا چهل هزار کیلومتر مربع از مساحت کشور را شامل میشود که در ارتفاعات و قله‌های بلند پوشیده از برف دائمی قرار دارند.
انواع آب و هوای ایران به شکل دیگری نیز دسته بندی میشود. بر اساس نوعی تقسیمم بندی اقلیمی، آب و هوای ایران به سه بخش کلی بیابانی و نیمه بیابانی، کوهستانی (سرد و معتدل) و خزری نیز تقسیم میشود (افشار، 1372 ص 52) در مجموع ایران دارای آب و هوایی متنوع است. تغییرات آب و هوا درمناطق مختلف معلول عوارض و پدیده‌های طبیعی آن نواحی بوده و نسبت مستقیم با پستی و بلندی‌های این مناطق دارد.
گیاهان، جانوران و جغرافیای زیستی
طبیعت و اقلیم متنوع ایران در خود گیاهان و جانوران فراوانی را جای داده است که هم از نظر تعداد و هم از نظر تنوع در مقایسه با سایر نقاط جهان شگفت انگیز است. به عنوان مثال تعداد گونه های پستانداران وحشی ایران با 168 گونه تقریباً با تعداد کل گونه های پستاندار در قاره اروپا برابر است.
همچنین در ایران 8000 گونه گیاهی، 174 گونه ماهی، 20 گونه دوزیست، خزنده و 514 گونه پرنده زیست می کنند. هر کدام از گیاهان و جانوران در منطقه خاصی یافت می شوند که زیستگاه نامیده می شود و محدوده پراکندگی آن ها، جغرافیای زیستی را تشکیل می دهد. از میان این موجودات تعدادی آسیب پذیر، گروهی در خطر انقراض و بخشی در آستانه انقراض قرار دارند. این طبقه بندی بر اساس «فهرست سرخ» اتحادیه جهانی حفاظت انجام شده که معتبرترین نشریه در ارتباط با جانوران و گیاهان وحشی است. از آنجا که بسیاری از گونه های جانوری و گیاهی ایران، نام های فارسی یکسان و مشخصی ندارند، برای جلوگیری از خطای احتمالی، نام علمی آن ها در پانوشت آورده شده است، که در تمام جهان واحد و یکسان است.
دغدغه ملی از تغییرات آب و هوایی در ایران
نتایج مطالعه ای در خصوص شاخص های هواشناسی ایران در شرایط تغییر اقلیم نشان می دهد که برای سال های 2025 و 2050 در کل ایستگاه های هواشناسی متوسط درجه حرارت سالانه افزایش خواهد یافت. این افزایش دما بستگی به نوع فصل از حداقل 2 درجه تا 5 درجه با توجه به پژوهش های انجام شده متغیر خواهد بود. علاوه بر این، میزان افزایش دما در کشور از شمال به جنوب و از غرب به شرق تشدید خواهد شد.
تاثیر تغییر اقلیم بر روی منابع آب موضوعی جدی است که باعث دغدغه خاطردست اندرکاران در سطح ملی و بین المللی شده است. حتی اگر همین امروز انتشار گازهای گلخانه ای متوقف شود، افزایش دما و تاثیرات وابسته شامل خشکسالی ها و طغیان رودخانه ها برای چند دهه آینده ادامه خواهد یافت. در دهه های اخیر شدیدترین پدیده های بارندگی رخ داده است و بخش هایی از جهان شاهد شدت یافتن پدیده هایی نظیر سیلاب های شدید، خشکسالی ها و امواج گرما بوده است. تغییرات در بارش همراه با افزایش دما و کاهش پوشش برف بر کیفیت و کمیت آب تاثیر می گذارد و این پدیده مدیران آب را مجبور می سازد تا تغییر اقلیم را در برنامه هایشان موردتوجه قرار دهند. تغییر در اقلیم می تواند منجر به تغییر در چرخه هیدرولوژیکی آب شود و شرایط ویژه ای را در منابع آب منطقه ای ایجاد نماید.
به طور کلی اثرات پدیده تغییرات اقلیم و گرم شدن کره زمین برمنابع آب را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:
- تغییر در مدت، شدت و زمان بارش در مناطق مختلف کره زمین به وجود می آید. این مساله می تواند سبب ایجاد خشکسالی ها و سیلاب هایی که قبلا شاهد آن نبودیم، بشود.
-تغییر در حجم، زمان و مدت رواناب می تواند در عرصه مدیریت منابع آب تحولات و تغییرات بسیاری را به وجود آورد. به طور مثال تغییرات در میزان و زمان آورد رودخانه ها مساله تامین آب را دچار مشکلات جدید خواهد نمود و فصل جدیدی را در سیاست بهره برداری از مخازن سدها رقم خواهد زد.
-بالا آمدن سطح آب اقیانوس ها در اثر ذوب یخچال های قطبی نه تنها باعث از دست رفتن برخی از زمین های ساحلی می شود، بلکه با ورود آب شور دریا به ساحل و ترکیب آن با منابع شیرین آب، سبب از دست رفتن این منابع با ارزش و ایجاد مشکلات در تامین آب شرب خواهد شد.
- کاهش ذخایر برفی در کوهستان ها به عنوان منابع ذخیره آب در فصول خشک سال که میزان آورد رودخانه ها را در این ایام نسبت به وضعیت کنونی دچار تحولاتی خواهد کرد و سبب لزوم تجدیدنظر در سیاست بهره برداری از مخازن سدها خواهد شد.
-تغییر در میزان تبخیر و تعرق از سطح گیاهان و تاثیر آن بر افزایش تقاضای آب در بخش کشاورزی از دیگر آثار ناخوشایند تغییر اقلیم می باشد. تغییر در مقدار نیاز آبی گیاهان از مواردی است که ارتباط مستقیمی بر مدیریت منابع آب خواهد گذاشت.
-تغییر و افزایش نرخ تبخیر از سطح دریاچه ها و مخازن سدها و تشدید مساله کمبود و هدر رفت آب نیز از دیگر پیامدها است.
-افزایش مصرف و تقاضای آب شهری در پی افزایش دمای هوا از مشکلات پیش رو است.
-احتمالا در تقاضای آب بخش محیط زیست به علت افزایش شوری در پی افزایش تبخیر تغییراتی رخ خواهد داد.
در دهه های اخیر فعالیت های انسانی، تغییرات شدیدی در هیدروسیستم ها، ایجاد نموده و روند تدریجی تغییرات طبیعی را بسیار افزایش داده است. با توجه به اینکه مدیریت منابع آب برای درازمدت برنامه ریزی می شود، حتی تغییرات طبیعی نیز می توانند در درازمدت، معادلات حاکم را بر هم زنند. بنابراین برای اتخاذ مناسب ترین استراتژی های مقابله با سیلاب و بهره برداری از منابع آب، بررسی و پیش بینی تغییرات هیدروسیستم ها بسیار مهم تلقی می شود.
آنچه به صورت کمی از اثرات تغییر اقلیم گزارش می شود بسیار تکان دهنده است که برای نمونه به چند مورد اشاره می شود.
- 90 درصد مشاهدات جهانی تغییر اقلیم را تایید می کند.
- تا سال 2020 حدود 200میلیون نفر در آفریقا با بحران شدید آب مواجه می شوند.
- سیلاب های ویرانگر جان هزاران نفر را در کشورهای مختلف جهان گرفته و صدها هزار نفر را بی خانمان کرده است.
- محصولات کشاورزی در آسیای مرکزی و خاورمیانه می تواند تا 30درصد کاهش یابد.
- تا سال 2020 کشاورزی دیم در برخی کشورهای آفریقایی احتمالا دچار کاهش تولید 50درصدی خواهد شد.
- فقیرترین انسان ها بزرگ ترین قربانیان تغییر اقلیم خواهند بود.
- اصلی ترین راه مقابله با اثرات منفی احتمالی بر منابع آب ناشی از تغییر اقلیم، جلوگیری از افزایش یا کنترل تولید گازهای گلخانه ای می باشد. راه حل شناخته شده و مقبول، اتخاذ یک راهبرد مشترک از سوی کشورهای جهان و به خصوص کشورهای صنعتی است.
قطعا هدف از برگزاری این کارگاه هشدار به رهبران کشورهای جهان نیست که نسبت به کاهش گازهای گلخانه مبادرت ورزند. هدف از برگزاری کارگاه این بوده است که چه اقداماتی می بایست به صورت کوتاه مدت و یا دراز مدت انجام داد تا اثرات نامطلوب تغییر اقلیم را بر منابع آب و کشاورزی کشورمان کاهش دهیم و اینکه میزان درک و آگاهی کارشناسان و مدیران را از وقوع این حادثه، تاثیرات آن و چگونگی برخورد با آن افزایش دهیم. راهبرد اصولی و مهم در حال حاضر این است که بررسی تاثیرات تغییر اقلیم در منابع آب در دستور کار اولویت های تحقیقاتی مراکز پژوهشی کشور قرارگیرد تا با روشن شدن همه ابعاد آن، وزارت خانه ها و دولت را از هم اکنون با آن درگیر کنند. همچنین می باید دستورالعمل هایی برای مقابله و سازگاری با شرایط خاص تهیه و تدوین گردد.در معیارها و ضوابط طراحی سدها به نتایج تحقیقات ملی و بین المللی توجه جدی به عمل آید. در کل آنچه باید گفت این است که باید در کلیه جوانب از مطالعه، طراحی، ساخت و بهره برداری سازه های آبی براساس ضوابط و شرایط جدید آمادگی کامل را کسب نماییم تا در شرایط اضطراری بتوانیم با درایت بیشتری اقدام نماییم.
تغییرات اقلیمی در 8 سوال
اقلیم تغییر میکند و جهان گرم میشود. دانشمندان همواره از خشکسالی و سیل و بخصوص از شرایط نابسامان جوی خبر میدهند. علت و مسبب افزایش این تاثیرها انسان میباشد.
تغییر اقلیم چیست ؟
سالانه بطور منظم میزان حرارت کره زمین رو به افزایش میباشد. میزان متوسط حرارت سطحی کره زمین 15 درجه سانتیگراد میباشد. در صورتی که شواهد ژئولوژیکی و شواهدهای علمی دیگر حاکی از آن است که میزان حرارت سطحی کره زمین حداقل 7 و حداکثر آن 27 درجه سانتیگراد بوده است.
واما دانشمندان بر این معتقدند که توازن طبیعی توسط انسانها و آن هم بدلیل رفع نیاز بشری ایجاد حرارت کاذب میکند و این وضعیت باعث دگرگون کردن سباط و نظم در اقلیم میباشد.
تاثیر گلخانه ای چیست ؟
این حادثه توسط لایه ای که در اتمسفر ایجاد میگردد بوجود می ایید. این لایه موجود در اتمسفر اجازه ورود نور خورشید به سطح کره زمین را میدهد ولی اجازه خروج نور منعکس شده و خروج آن از اتمسفر را نمیدهد. اگر تاثیر گلخانه ای وجود نداشت هم اکنون کره زمین یکی از سرد ترین سیاره ها محسوب میشد.
گازهای دی اکسید کربن و متان واکسید اذت باعث افزایش تاثیر گلخانه ای و نهایتا گرم شدن کره زمین میشوند. گازهای نامبرده شده با مصرف سوختهای فسیلی در صنایع مدرن و کشاورزی رو به افزایش میباشد. بطوریکه میزان گاز کربنیک نسبت به سال 1800 میلادی 30 درصد افزایش پیدا کرده است و این افزایش گازها تاثیر مستقیم بر حادثه گلخانه ای گذاشته و موجب گرم شدن کره زمین میشود.
روش اثبات گرم شدن کره زمین چیست ؟
ثبت کردن میزان حرارت از قرن نوزدهم بصورت منظم انجام میگیرد. در قرن بیستم معدل افزایش حرارت به 0.6 درج سانتیگراد رسیده است. این افزایش دما باعث ذوب شدن یخها و منجر به بالا آمدن سطح دریا ها به ارتفاع 10-20 سانتیمتر میباشد.
یخهای قطب شمال در چند دهساله اخیر تا حدود 40 درصد نازکتر شده در صورتیکه بیشتر قسمتهای قطب جنوب سردتر شده است. ظاهرا مابین حرارت سطح زمین و حرارت تروپسفر نابسامانی مشاهده میگردد.
حرارت تا چه میزانی افزایش پیدا میکند ؟
از زمان بوجود آمدن بشریت تا کنون افزایش دما در سطح کره زمین فقط برابر با 1درجه سانتیگراد بوده است. اگر از متصاعد شدن گازهای تشدید کننده تاثیرات گلخانه ای جلوگیری بعمل نیاید میزان افزایش حرارت کره ای به 1.4-5.8 سانتیگراد در سال 2100 میلادی خواهد رسید. از اینرو میتوان به جدیت موضوع پی برد.
بر فرض اینکه از متصاعد شدن گازهای افزایش دهنده حادثه گلخانه ای جلوگیری بعمل آید. با این تفاسیر سالهای زیادی تاثیرات گلخانه ای باقی خواهد ماند و علت این امر طولانی بودن مدت زمان دوباره یخ زدن یخهای ذوب شده میباشد. بنظر بعضی از دانشمندان بر فرض اینکه در اولین زمان ممکن از ذوب شدن یخهای گرینلند جلوگیری بعمل آید دیگر با گذشت سالهای زیاد هم بصورت اول خود بر نمیگردد و اگر همچین احتمالی صورت بگیرد حداقل در سطح دریا 7 متر افزایش ارتفاع مشاهده خواهد گردید.
وضعیت هوا چگونه میشود ؟
بلاحظ کلی وضعیت نابسامان و سختی در انتظار خواهد بود. در مناطق ساحلی بارانهای شدید و سیل آسا و در نواحی مرکزی خشکسالی حاکمیت خود را ادامه خواهد داد.
تاثیرات احتمالی چیست ؟
- کاهش در میزان منابع آب شیرین
- کاهش در میزان تولید مواد غذائی
- افزایش میزان مرگ و میر در کشورهای فقیر که روشهای علمی مبارزه با تغییرات اقلیمی را اتخاذ ننموده اند
- مرگ و میر گیاهان و حیواناتی که با شرایط جدید عدم سازگاری داشته باشند
- طبق گزارش انجمن بین المللی سلامت (who) میزان مرگ ومیر میلیونی توسط مالاریا و سوء تغذیه به بالاترین حد خود میرسد.
چه نمیدانیم ؟
-علت اصلی افزایش میزان حرارت در کره زمین انسان میباشد را نمیدانیم
-با افزایش حرارت و ذوب شدن یخهای غیر متحرک افزایش متان و در نتیجه افزایش تاثیر گلخانه ای را نمیدانیم
-با افزایش حرارت تعداد گیاهان بلند قامت افزایش یافته و جذب کربن دی اکسید موجود در اتمسفر افزایش میابد در نتیجه تاثیر در کاهش حرارت و خنک شدن کره زمین را نمیدانیم.
مشکوکین به این فرضیه چه میگویند ؟
مشکوکین به این فرضیه در خصوص افزایش حرارت کره زمین هیچگونه مخالفتی نمیکنند. فقط علت اصلی این افزایش را فعالیتهای درونی خورشید و نتایج آن را میدانند.
ایران در منطقه معتدله خشك شمالی و درعرض متوسط روی كره زمین در ناحیه جنب استوایی و استوایی قرار دارد
ایران در منطقه معتدله خشك شمالی و درعرض متوسط روی كره زمین در ناحیه جنب استوایی و استوایی قرار دارد. همین دوری از دریاهای بزرگ، به ویژه جریانات هوایی موجب شده آب و هوای ایران خشك و بری باشد، اما به دلیل وسعت بسیارو وجود عوارض گوناگون طبیعی مانند ارتفاعات بلند در شمال وغرب و پستیهای وسیع، چون دشت های مركزی و مجاورت دریای خزر, خلیج فارس و اقیانوس هند كه هر یك از آن ها اقلیمی جداگانه می‌سازند، ایران از آب و هوای متنوعی برخوردار است. به طور كلی سه نوع آب وهوای بیابانی و نیمه بیابانی، آب و هوای معتدل كوهستانی و آب و هوای معتدل خزری درایران دیده می شود.
ایران فلاتی مرتفع، نزدیك به دشت های وسیع آسیا است كه ارتفاع متوسط آن حدود ۱۲۰۰ متر از سطح دریاست. وضع چین‌خوردگی ها وارتفاعات كه بلندی برخی از آن ها از ۴۰۰۰ متر بیش تر است و وجود دریاهای شمال و جنوب كه دوراز نواحی مركزی قرار دارند، به ویژه وضع قرار گرفتن كوه هایی كه بر گرد ایران حلقه زده‌اند, این كشور را از جمله كشورهای نادر جهان قرار داده است كه می توان در آن انواع آب و هوا و نیز چشم اندازهای متفاوتی را شاهد بود.
ارتفاع كوه های ایران به قدری بلنداست كه از تأثیربادهای مرطوب دریای خزر، دریای مدیترانه و خلیج فارس در نواحی داخلی ایران جلوگیری می‌كند. به همین سبب، دامنه‌های خارجی این كوه ها دارای آب و هوای مرطوب بوده و دامنه‌های داخلی آن خشك است. در كرانه‌های جنوبی دریای خزر، آب و هوا معتدل و میزان بارندگی آن به ویژه در سواحل غربی گیلان بیش تر از دیگر نقاط است. مقدار متوسط گرمای سالانه در حدود ۱۸ درجه سانتیگراد است. آب وهوای قسمت غربی كشور مدیترانه‌ای است و در نواحی جنوبی آن، آب وهوای نیمه صحرایی گرم تأثیر دارد. در این نواحی، تابستان ها با گرمای سختی در دره‌ها وهوای معتدل درارتفاعات همراه بوده و در زمستان ها هوای معتدل در دره‌ها و سرمای سخت در ارتفاعات حاكم است.
در نواحی جنوبی، با وجود هوای مرطوبی كه در سرتاسر منطقه حاكم است میزان حرارت بالاست، به طوری كه بیش ترین حد گرما در خوزستان به ۵۴ درجه سانتیگراد نیز میرسد. از ویژگی های این ناحیه تابستان های گرم و زمستان های معتدل است و اختلاف درجه حرارت در فصول مختلف و شب و روز زیاد نیست، به سبب وجود كوه های البرز در شمال و رشته كوه های زاگرس در غرب كشور، نواحی داخلی فلات ایران دارای آب و هوای خشك و بیابانی است.
منبع : www.hasar.Loxblog.ir
کد را وارد نمایید:
RSS
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
